Πως δουλεύουν τα εμβόλια;
Κάθε ιός και βακτήριο ενεργοποιεί μια μοναδική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στην οποία συμμετέχει ένα συγκεκριμένο σύνολο κυττάρων στο αίμα, στον μυελό των οστών και σε ολόκληρο τον οργανισμό. Ορισμένα από τα κύτταρα αυτά ονομάζονται T-κύτταρα και Β-κύτταρα.
Το εμβόλιο προκαλεί ανοσοαπόκριση, και βοηθά τον οργανισμό να «θυμάται» μια συγκεκριμένη νόσο, χωρίς να προκαλεί τη νόσο.
Τα περισσότερα εμβόλια περιέχουν μια πολύ εξασθενημένη ή αδρανοποιημένη (εξουδετερωμένη) μορφή του ιού ή του βακτηρίου που συνήθως προκαλεί τη νόσο ή ένα μικρό τμήμα του ιού ή του βακτηρίου. Η ουσία αυτή ονομάζεται αντιγόνο.
Όταν το εμβόλιο χορηγείται σε ένα άτομο, το ανοσοποιητικό του σύστημα αναγνωρίζει το αντιγόνο ως «ξένο σώμα». Με τον τρόπο αυτό ενεργοποιούνται τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να θανατώσουν τον ιό ή το βακτήριο που προκαλεί τη νόσο και να παράγουν αντισώματα εναντίον του. Τα αντισώματα είναι ειδικές πρωτεΐνες που βοηθούν στην εξουδετέρωση του ιού ή του βακτηρίου.
Αργότερα, εάν το άτομο έρθει σε επαφή με τον πραγματικό λοιμογόνο ιό ή βακτήριο, το ανοσοποιητικό του σύστημα θα το «θυμάται». Στη συνέχεια θα δημιουργήσει γρήγορα τα κατάλληλα αντισώματα και θα ενεργοποιήσει τα ανοσοκύτταρα για να εξουδετερώσουν το ιό ή το βακτήριο, προστατεύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το άτομο από τη νόσο.
Η ανοσία συνήθως διαρκεί χρόνια και, ορισμένες φορές, διά βίου. Το χρονικό διάστημα εξαρτάται από τη νόσο και από το εμβόλιο.
Η ανοσία μέσω του εμβολιασμού δεν προστατεύει μόνο το ανοσοποιημένο άτομο αλλά επίσης προστατεύει και τα μη εμβολιασμένα άτομα στην κοινότητα, όπως π.χ. τα βρέφη που είναι πολύ μικρά στην ηλικία και δεν μπορούν να εμβολιαστούν. Αυτή η “συλλογική ανοσία” μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο εάν έχει εμβολιασθεί επαρκής αριθμός ατόμων.
Αντιθέτως, ένα άτομο που έχει αποκτήσει ανοσία επειδή έχει νοσήσει μπορεί να εκθέσει στη νόσο όσους δεν έχουν εμβολιαστεί. Το άτομο αυτό διατρέχει επίσης κίνδυνο επιπλοκών.
Ορισμένα νεότερα εμβόλια δεν περιέχουν αντιγόνο. Αντί για αυτό, περιέχουν «οδηγίες» που υποδεικνύουν στα κύτταρα του οργανισμού τον τρόπο παρασκευής αντιγόνου το οποίο είναι ταυτόσημο με ένα μικρό τμήμα του πραγματικού ιού.
Οι «οδηγίες» αυτές μπορεί να είναι:
το mRNA σε ένα εμβόλιο mRNA, ή
ένας τροποποιημένος, αβλαβής ιός, σε ένα εμβόλιο ιικού φορέα.
Όταν ένα άτομο λαμβάνει εμβόλιο mRNA ή εμβόλιο ιικού φορέα, ορισμένα από τα κύτταρα διαβάζουν τις οδηγίες. Τα κύτταρα αυτά παράγουν στη συνέχεια το αντιγόνο για σύντομο χρονικό διάστημα προτού διασπάσουν το mRNA ή τον αβλαβή ιό.
Το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου αναγνωρίζει, έπειτα, το αντιγόνο ως «ξένο», ενεργοποιεί τα ανοσοποιητικά κύτταρα και παράγει αντισώματα.